Vì có những loại cá không có tại VN nên tôi loại bỏ bớt phần kỹ thuật câu cho các loại cá đó,cũng nhưng trong bài viết sẽ lướt qua phần cá thông dụng câu bên này như cá Hồi ,trout,bass,pike,v,v…
Bài sẽ rất dài nên tôi sẽ biên dịch từ từ cho các bạn tìm hiểu môn chơi thật công phu và là đỉnh cao nghệ thuật câu trong các trường phái câu trên thế giới.Vì nó áp dụng cho tất cả vùng nước,ao,hồ,sông,suối và ngoài biển cả mênh mông. Sách xuất bản từ năm 1984 ,tái bản sửa chữa lẫn bổ xung năm 2007 nên cập nhật hoá tất cả các dụng cụ câu Fly hiện đại nhất.Hy vọng sẽ là bài bổ ích cho những người đam mê tìm hiểu .
CHƯƠNG I
CÂU FLY LÀ GÌ ?
Câu fly là cách ném những con mồi giả thật nhẹ hay là ném những con mồi tạo hình con bọ y như thật trong thiên nhiên tới mục tiêu mong muốn, bằng cách xử dụng sức nặng của dây câu phát huy động lực di chuyển. Đó là cách diễn tả văn hoa như thế,xử dụng cần fly để bắt cá bằng những con mổi giả thật nhỏ bé mà không một cách câu nào làm được. Nghĩa là bạn có thể thành công dụ cá tới ăn con mồi bọ nhỏ bé có kích cỡ khoảng 3 mm hay dụ cá Tarpon nặng 70 kg tấn công con mồi dài khoảng 15 cm.
Mồi bọ nhân tạo để dùng bắt cá hồi,cá hương,cá mập,v,v… và kể cả cá trê,có thể danh sách cá ăn mồi bọ còn dài hơn nữa.Bất cứ loại cá nào săn mồi bọ,cá con,hay các con giáp xác nhỏ đều có thể câu được bằng mồi bọ.Dìu lên thuyền một con cá ngừ vây xanh 250 kg bằng cần fly lại là một chuyện khác nữa,nhưng tôi tin chắc bạn sẽ bắt được cá, nếu như cá hay ăn mồi trùn biển dài khoảng 15cm,cho đến cá shad là một loại cá chỉ ăn phiêu sinh vật,nó có thể tấn công mồi bọ, khi nó từ biển đi vào dòng nước ngọt của sông suối để sinh nở.
Nói đến câu fly là hình tượng chữ diễn tả đến cách câu cá hương (trout) hay câu cá hồi trên suối.Mặt khác,đa phần theo luật định,muốn câu cá hồi Đại tây dương (Atlantic salmon) trên những dòng sông của bắc Mỹ đều bắt buộc phải dùng cách câu fly này để câu nó.Nhưng với bộ cần fly câu trout 9’6w (9-foot 6-weight) ta có thể say mê trong cuộc câu cá bluegills (một loại sunfish) mà không biết thời gian trôi qua ở trong vùng trung tây nước Mỹ,những cú phóng vượt mặt nước của cá smallmouth bass khi mắc lưỡi làm đứng tim ở sông Potomac trong vùng Washongton DC.Dân câu fly sống ở Florida,cách xa dòng suối có cá trout hàng trăm dặm,cũng có thế dùng cần fly như thế để câu cá largemouth bass,cá tarpon nhỏ,trên các con kinh gần đó hay câu cá bonefish ở vùng nước biển cạn không xa hoặc câu cá bluefish và cá thu ngoài khơi trong cuộc thi chung kết nào đó.
Môn câu fly là một công việc có từ xa xưa,có thể là một việc đã thực hành bởi nhà thơ Martial của La mã (40-104 sau Công nguyên) ông ta cho biết đã dùng lông thú gắn vào lưỡi câu để bắt cá ở biển,cũng trong tài liệu lịch sử Aelian, khoảng 100 năm sau đó,một người La mã khác đã quan sát dân câu xứ Macedonian câu cá hương bằng mồi bọ nhân.
Xuyên qua thời Trung cổ đến thời Phục Hưng ,những tài liệu cho thấy người thời đó đã chế tạo mồi bọ gần giống như thật khi đi câu cá hương.Lúc xưa,dân câu fly không ai nghĩ mình là một người câu cá thể thao,họ đánh lừa cá vì lý do thực dụng hơn.
Con bọ Mayflies và những con bọ nhỏ bé khác trong thiên nhiên không thể dính lâu trên lưỡi câu hoặc không giữ được hình dáng nguyên thủy sống động sau khi xiên qua lưỡi câu.Vì vậy lúc khởi đầu dân câu fly rất vất vả khi dùng mồi, họ phải gắn cả chục con mồi mới có được 1 con không rơi khỏi lưỡi.
Dụng cụ câu fly thay đổi dần dần,lúc xưa họ không có được dây câu fly như bây giờ ta có,họ câu bằng những cần dài,có đôi khi cần dài hơn 20’(6m) và sợi dây rất dài.Họ xử dụng kỹ thuật “dapping”,đó là một cách nhử mồi lơ lững trên nước mà dụ cá tấn công trong chu vi chiều dài của cần mà họ dùng,thời gian ấy máy câu chưa phát minh ra,và dây chỉ đơn giản buộc ở đầu cần.
Hiện nay,”con bọ” được làm giống y như bất thứ gì mà cá ăn được,từ chính trứng của chúng tới ếch nhái,chuột, đỉa,còng,cá con,cho đến cả ốc sên.Cần câu làm từ sợi hợp chất tinh chế ,máy làm bằng nguyên vật liệu kim loại tổng hợp thật nhẹ để quăng loại dây được chế tạo từ công thức tối tân nhất như kiểu phun bọt li ti vào nguyên liệu.Lông vũ và lông thú được thay thế bằng rất nhiều sợi tổng hợp khác nhau,dù vậy các dân fly quấn tự mồi câu vẫn thích tìm đến nguyên vật liệu cổ truyền.Nhưng nguyên tắc chính vẫn vậy,nghĩa là mồi bọ nhỏ,nhẹ,vẫn phải phóng tới con cá qua một cần câu dịu,dài,với dây có một trọng lượng nào đó.Và người câu fly vẫn phải tìm tòi nghiên cứu chế tạo sao cho con mồi bọ thật tuyệt mỹ,sống động để câu được cá trong mỗi lần vung cần.Hy vọng rằng chúng ta không bao giờ đạt tới chân trời cầu vồng đẹp đẽ ấy.
Hiện thời hầu hết chúng ta đều dùng hay đã thấy bộ cần máy câu spinning (lancer),để hiểu cách ném cần fly ra sao,ta nên so sánh cách câu fly và câu spin,nó sẽ giúp ích chúng ta được đôi chút.Hãy quan sát hai người câu cá,cả hai người đều thao tác ném mồi trên hai thuyền câu như nhau và cùng đều dùng mồi cá giả.
Thông thường người câu spin dùng con mồi giả nặng khoảng ¼ oz (khoảng 7gr),một loại mồi phổ biến làm từ gỗ balsa hoặc làm từ nhựa với hình dáng cá con,hoàn tất rất óng ánh màu kim loại,với miếng lưỡi nhựa gắn phía đầu để cho con mồi lắc lư như cá thật lúc kéo dây dưới nước.Cần câu của người câu spin dài 6’(1,8m) thuộc loại cần có tính năng thật nhẹ (ultra light) máy câu spin chứa 200 yards (182m),dây cước mono loại chịu lực 6 lbs (2.7 kg).Mồi câu được buộc thẳng vào dây cước. Ông ta cầm cần vào tư thế 10:00 giờ phía trước mặt,rồi nhấc tay đưa đầu cần ngược về phía sau theo tư thế 12:30 giờ sau đôi vai, ông ta phất tay thật nhanh để đưa đầu cần trở lại vào thế 10:00,ngang tầm mắt ,cùng lúc ấy ông ta thả ngón tay trỏ ra,(ngón tay kềm dây). Độ dịu của cần bật con mồi vào khoảng không kéo theo dây tuôn từ máy câu.Lực cản của không khí và trọng lượng của con mồi làm giảm đường phóng con mồi rơi cách xa khoảng 60 feet (18m) chạm mặt nước khá nhẹ nhàng.Người câu spin thu dây điều khiển con mồi bắng cách quay máy câu,bộ phận gạt dây cuộn dây ngược vào ổ máy,trong khi đó con mồi sẽ bơi xuyên qua nước với cử động y như cá con thật.Khi con mồi đến gần thuyền,ông ta quay dây thêm cho đến khi con mồi giả tòng teng trước đầu cần khoảng vài tấc.Và ông ta lại sẵn sàng bắt đầu một cú ném khác.
Bây giờ quan sát một người câu fly,mục đích của ông ta cũng như người câu spin kia,nhưng cả 2 thứ: mồi và dụng cụ câu khác bộ câu spin,con mồi là một lưỡi câu quấn bằng dây kim tuyến và lông thú,dây kim tuyến quấn thẳng vào thân lưỡi làm thành cái “thân” óng ánh,phản chiếu ánh sáng lấp lánh y như vảy cá con. Đôi “cánh” của con bọ làm bằng lông vũ màu trắng có lằn vân đen ở giữa để tạo cảm tưởng là một loại cá con sọc.Con bọ này gọi là “streamer fly”và phải cần độ vài chục con mới nặng bằng con cá giả làm từ gỗ balsa.
Kể như con bọ không có trọng lượng,nên khi ném dây con bọ khó kéo dây tuôn ra khỏi ổ cước.Cho dù bạn cầm con bọ trong tay và ném nó càng xa càng tốt, nó không thể rơi xa quá 10 feet (3m). Bạn cũng có thể gắn con bọ vào dây câu spin mà nhúng nhử xuống mặt nước giống như lớp người xưa thời tiền sử khi họ làm thế với các con nhộng là mồi câu của họ,dù có nhiều cách khác để thao tác con mồi bọ một cách hữu hiệu hơn.
Thay vì dùng dây thật dài,hay sức chịu lực của dây nylon,người câu fly dùng sức nặng của dây để phóng con mồi bọ của họ,dây có thể chìm,có thể nổi,nhưng nó phải đủ nặng để phóng con mồi bọ đi xa khoảng 100 feet (30m) thường trung bình khoảng cách xa ít hơn,trên dưới 30 feet (10m).Phần dây fly chính được nối cách biệt với con bọ bằng một sợi dây dẫn (leader) dây nylon khá nhỏ,căn bản cũng như là loại dây nylon mà người câu spin dùng.Dây dẫn thường dẻo,trong suốt,khi nối từ con bọ đến dây fly chính, cho nên con bọ trở nên sống động và không thấy bị nối liền vào đâu trên mặt nước,dây dẫn cũng phát sinh lực cản có từ không khí làm con bọ đáp nhẹ nhàng xuống mặt nước.
Ta quan sát tiếp người câu fly thao tác,sau khi buộc mồi bọ vào dây dẫn, ông ta kéo dây fly ra khỏi đầu ngọn cần khoảng 10 feet (3m),rồi xả dây fly ra khỏi ổ máy quay khoảng 30 feet (10m) quấn thõng dây,cầm trong tay trái, với cách vụt cần tới lui, nhanh nhẹ,dùng từ khuỷu tay tới cổ tay, ông ta chuyển đầu cần thẳng trước mặt lên hướng thẳng đứng trên đầu,khi dây fly di chuyển trên không thì nó sẽ tạo một đường cung nhỏ,dài gọi là “vòng ném” (casting loop)cho đến khi vòng cung này dẹp ra biến đổi thành song song với mặt nước từ phía sau đến phía trước mặt ông ta,ông ta vung cần như thế trong 3 hay 4 lần mà không để dây rơi xuống nước,mỗi lần vung ông ta xả một ít dây quấn bên tay trái ra khi đầu dây hướng về phía trước,khi ông ta vờn cú chót mà dân câu fly gọi là “phóng giả”(false cast).Thì dây dẫn,dây fly rơi xuống mặt nước nhẹ nhàng và con bọ “đậu” thật nhẹ cách xa 40 feet (12m).
Con bọ streamer là một loại wet fly (bọ ướt) chìm dưới nước,sẽ kéo dây dẫn dãn từ từ ra,người câu fly bắt đầu rút dây cho con mồi bọ di chuyển dưới nước,thay vì quay máy như người câu spin để thu dây. Ông ta móc sợi dây vào ngón trỏ ở phía tay cầm cần,kéo thu dây bằng tay kia,mỗi đoạn kéo thu dây sẽ làm con mồi chuyển động như cá thật,mỗi đoạn dây câu thu được sẽ quấn thõng lại thứ tự trên tay trái, để sẵn sàng tung tiếp lần kế.Khi con mồi bọ còn cách thuyền chừng 10 feet (3m) ông ta nhấc cần và bắt đầu vờn dây để tung tiếp, ông lập đi lập lại thao tác cho đến khi bắt được cá.
Nhìn thoáng sơ thì người câu fly có vẻ trải qua nhiều cố gắng thao tác trong một giai đoạn ném dây,trong khi người câu spin chỉ nhấc cần nhẹ và tung mồi giả đi nhanh hơn.Người câu fly phải nhấc cần,vờn dây vài lần trước khi đạt tới được khoảng cách mong muốn mà thả mồi rơi xuống nước.
Nhưng câu fly có một ưu thế khác,khi người câu fly đột nhiên thấy cá táp mồi gần đó họ có thể thu đoạn dây dài 40 feet, thay đổi hướng,tung mồi lại giữa lưng chừng trên không,để cho mồi rơi ngay trước mặt cá,khác người câu spin phải bắt buộc quay máy thu hết dây trước khi nghĩ đến quăng mồi vào điểm khác.
Học cách câu fly có khó không?cũng như nhiều việc khác,nó tùy thuộc vào cách chúng ta quan sát,nghe hiểu và tay,mắt có kết hợp đồng đều hay không ? Đa số chúng ta đều nghĩ học môn câu này cũng khó như học môn chơi tennis hay môn chơi golf,có cái giống các môn thể thao đó,chúng ta không bao giờ hài lòng với kỹ năng của chính chúng ta.Có những ngày chúng ta cảm thấy vô ích khi đi câu,để hiểu những vấn đề này,bạn thử tượng tượng cái khéo tay một cách máy móc khi vung cần ngược hướng gió,điều kiện con nước xấu,hay những lúc cá không ăn bất cứ thứ mồi gì.Cho nên để ưa thích môn câu fly bạn phài mất vài năm để say mê.
Trong một vài trường hợp đối với một ít loại cá biển,mồi câu bọ tạo cho cá nhiều cú tấn công hơn,câu fly ở biển là một cách bắt cá có rất nhiều thách đố,hào hứng nhất.Một số người không câu fly vì hình như đó là môn câu kỳ diệu vượt ngoài khả năng của họ,nhưng thực tế cách câu fly cũng dễ tập như cách câu spin,nó khác biệt về thời gian ném mồi, lý do tại sao người câu spin khó tập chuyển qua câu fly khi đã quen với thao tác ném mồi bằng cần spin,cho nên nhưng người chưa bao giờ xử dụng cần spin,baitcast,ít gặp trở ngại khi luyện tập cách câu fly.
Môn câu fly trở nên phong trào rầm rộ vào cuối thập niên 1990 khi cuốn phim “A River runs though it” xuất hiện trên màn ảnh,nhưng những người mới nhào vô chơi môn câu fly sớm nhận ra rằng môn câu này cần có thật nhiều cố gắng, bắt buộc,thời gian,nên bỏ cuộc.Môn câu fly là một môn câu có xác xuất bỏ ngang nửa chừng rất cao so với bất cứ môn chơi thể thao nào,nếu bạn say mê môn câu fly này tức là bạn đã chứng tỏ được bản lãnh của bạn.
Môn câu fly không hẳn là môn chơi tốn nhiều tiền.Để có một bộ cần fly tương đối tốt cho mình,bạn có thể mua một bộ cần,máy fly khoảng 100$ dùng bắt tất cả những loại cá hương nhỏ hoặc một số cá biển thật nhỏ ( Những loại cá hung dữ ở biển thường đòi hỏi phải có những bộ cần,máy rất mắc tiền sau khi đã mua được thuyền hay đã thuê được những hướng dẫn viên rành nghề câu biển).
Đừng để một ai nói đúng hay sai cách bạn dùng mồi câu,bạn sẽ nghe một số lời bình phẩm là con bọ này không tạo được cú tấn công của cá,hay con bọ kia không thể rê được,hoặc câu cá hồi với trứng giả của nó không phải là cách câu fly. Đừng ngại,một khi bộ đồ câu bạn dùng đúng luật (Một số vùng nước cho câu fly cấm tuyệt đối dùng mồi bọ ướt để câu,hay giới hạn dùng một số dụng cụ câu fly nào đó) miễn sao bạn vui và hứng thú với môn câu cho chính bạn.Nếu bạn muốn giữ một vài con cá để ăn, đừng sợ mặc cảm có tội,nếu bạn là người chỉ muốn câu cá rồi thả, đừng để bị thuyết phục.
Bảo vệ môi sinh và môi trường đi câu là chìa khoá tương lai cho môn câu ,không phải chỉ là lưu trữ cá trong vài năm.Chỉ là ảo tưởng khi nói là tiêu diệt toàn thể các loại cá bằng môn câu thể thao,nhưng nếu bạn phá hoại môi sinh thì cá không bao giờ trở lại nữa.
Hãy cam đoan rằng trong môi trường bạn đang hưởng thụ niềm vui thì bạn đừng phá hoại nó, mà còn để người khác hưởng nữa.Xả rác bừa bãi là một thí dụ rõ ràng làm ô uế môi trường,mà còn tệ hơn nữa là đập phá hàng rào cấm vượt,cửa cổng khoá vào vùng cấm câu.
Nên để khoảng cách rộng rãi cho người khác câu cùng, khi trên hồ hay trên biển,đừng chạy thuyền vào nơi cá đàn cá đang ăn mồi,và luôn luôn giữ cách xa với các thuyền câu khác,trên suối nên chọn chỗ đứng khác khi có người đang câu,dù rằng chỉ có một người đứng,đừng câu chỗ đấy nếu có điểm câu khác cũng gần.Hoặc khi tất cả điểm câu đều đông người câu thì ta kiếm chỗ bờ,kênh,vũng ở nơi nào khác,bạn có thể luôn luôn tìm được nơi câu lý tưởng mà không làm phiền ai cả.Bạn sẽ tìm được một niềm vui hài hòa trong môn thể thao này là: “Sự bình yên của tâm hồn”.
Phạm Đình Nam, tháng 8-2008
Mục lục :
1- Câu Fly là gì?
2- Kích cở cần và dây câu
3- Dây và máy
4- Dây dẫn và Nút thắt
5- Cách ném Fly
6- Các loại con Flies
7- Tuyển lựa Fly câu
8- Kỹ thuật dùng trên suối
9- Kỹ thuật dùng trong hồ
10- Kỹ thuật dùng ở biển
11- Cách dìu và vớt cá
12- Dụng cụ
13- Cách bảo trì dụng cụ câu Fly
Thảo luận các phần tiếp theo tại đây :
http://www.hanoifishing.com/forum/showthread.php?p=30693#post30693